Medi Sens – Centrum Zdrowia Kostrzyn
Strona główna | NPPP | TERAPIA SI
Terapia integracji sensorycznej ma postać ukierunkowanej zabawy w której dziecko chętnie uczestniczy i ma przekonanie, że tworzy zajęcia wspólnie z terapeutą. Podczas terapii nie uczy się dzieci konkretnych umiejętności. Cel terapii skoncentrowany jest raczej na poprawie integracji pomiędzy zmysłami w układzie nerwowym. W pracy tą metodą terapeuta stymuluje zmysły dziecka oraz usprawnia takie zakresy jak np: motoryka mała, motoryka duża, koordynacja wzrokowo-ruchowa.
Zadaniem terapii SI jest zatem, dostarczenie dziecku, podczas jego aktywności ruchowej, kontrolowanej przez terapeutę ilości bodźców sensorycznych, wywołujących w konsekwencji poprawę integracji bodźców docierających do dziecka zarówno z otoczenia, jak i z jego ciała. Terapeuta przy zastosowaniu odpowiednich technik, eliminuje, wyhamowuje lub ogranicza niepożądane bodźce obecne przy nadwrażliwościach sensorycznych lub dostarcza silne bodźce, co jest konieczne przy podwrażliwościach systemów sensorycznych.
Nie ma tutaj powtarzanego schematu ćwiczeń, ale raczej „sztuka” ciągłej analizy zachowania dziecka i stałego doboru i modyfikacji ćwiczeń tak, aby dziecko było w stanie odpowiadać na nie coraz bardziej złożonymi reakcjami adaptacyjnymi.
Terapia integracji sensorycznej odbywa się w pomieszczeniu specjalnie do tego przystosowanym. Do terapii wykorzystywany jest specjalistyczny sprzęt taki jak: podwieszane platformy, huśtawki, hamaki, deskorolki, trampoliny, tunele, piłki gimnastyczne, równoważnie, a także materiały różnej faktury do stymulacji dotykowej, materiały do stymulacji wzrokowej, węchowej, smakowej itp.
Terapeuta SI bazując na swojej wiedzy, dostosowuje trudność zadań i ćwiczeń do poziomu możliwości dziecka oraz jego samopoczucia. Inaczej ujmując, ćwiczenia nie mogą być ani zbyt łatwe, ani zbyt trudne dla dziecka. Ciągłe balansowanie na granicy możliwości dziecka poprawia organizację ośrodkowego układu nerwowego i wpływa na zmianę zachowania w sferze motorycznej oraz emocjonalnej, poprawia funkcje językowe i poznawcze, a przede wszystkim przejawia się lepszą efektywnością uczenia się. W trakcie terapii postępy dziecka są monitorowane poprzez wykonywanie różnego rodzaju testów, jak również poprzez obserwację zmian zachowania.
Atmosfera podczas terapii sprzyja rozwojowi wewnętrznej potrzeby zdobywania i poznawania środowiska. Dziecko czując, że odnosi sukcesy w coraz większej ilości różnorodnych zadań i bardziej skomplikowanych aktywnościach podnosi swoją samoocenę i chętnie uczestniczy w zajęciach. Takie doświadczenia w kierowaniu swoim zachowaniem zaczyna przenosić również na inne sytuacje poza salą terapeutyczną, co zaczynają zauważać rodzice i nauczyciele. Zmienia się obraz dziecka i jego funkcjonowanie w środowisku.
Twórcą teorii integracji sensorycznej jest dr A. Jean Ayres (1920–1989), psycholog, terapeuta i pracownik naukowy Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles. Ayers opracowała szczegółowo teorię rozwoju integracji sensorycznej weryfikując ją w trakcie licznych badań.
Integracja sensoryczna, w popularnym skrócie określana jako SI (z ang. „Sensory Integration”), to skomplikowany proces, podczas którego układ nerwowy człowieka odbiera informacje z receptorów wszystkich zmysłów:
Następnie, organizuje je, interpretuje i integruje ze sobą tak, aby mogły być wykorzystane w celowym i efektywnym działaniu. Ten proces przebiega nieustannie, chociaż częściowo bez udziału naszej świadomości. Poszczególne zmysły współdziałają ze sobą podczas wykonywania złożonych zadań i ten proces stanowi ich integrację. Tworzenie procesów integracji sensorycznej i ich doskonalenie odbywa się w pniu mózgu-części ośrodkowego układu nerwowego.
Mózg w każdej chwili naszego życia odbiera, segreguje i przetwarza bodźce zmysłowe. Gdy informacje te płyną bez większych zakłóceń, wcale nie jesteśmy świadomi istnienia, owych skomplikowanych procesów rozgrywających się w naszym systemie nerwowym, a mających wpływ na takie codzienne czynności jak np. mowa, planowanie ruchu, napięcie mięśniowe, postawa czy percepcja wzrokowa.
Idąc po schodach, trzymając torbę z zakupami i rozmawiając przez telefon, nie zastanawiamy się nawet, jak to się dzieje, że wykonujemy to wszystko jednocześnie nie potykając się o stopnie, nie myląc piętra, na które mamy dojść, nie rozsypując zakupów i nie gubiąc wątku prowadzonej rozmowy. Sprawne wykonanie tego wszystkiego zawdzięczamy wielu procesom, z których zachodzenia nie zdajemy sobie sprawy.
Jednak, gdy z różnych przyczyn, procesy integracji sensorycznej zostają zakłócone możemy zauważyć u dziecka objawy zaburzeń w przetwarzaniu informacji zmysłowych, a co za tym idzie nieadekwatne odpowiedzi na wyzwania otoczenia. Jeśli występują zaburzenia w odbiorze i integrowaniu bodźców zmysłowych mogą się wówczas pojawiać dysfunkcje w rozwoju poznawczym, motorycznym oraz w zachowaniu dziecka.
W zależności od rodzajów zaburzeń mogą one mieć negatywny wpływ na proces nabywania umiejętności czytania i pisania, zdolności samoobsługowe, poczucie równowagi, koordynację ruchową, wywoływać trudności w zakresie motoryki małej i dużej. Zaburzenia procesów Integracji Sensorycznej mogą być przyczyną nadpobudliwości psychoruchowej, impulsywności, braku koncentracji uwagi, nadwrażliwości dotykowej, słuchowej oraz niskiej samooceny.
Należy podkreślić, że dysfunkcje integracji sensorycznej mają negatywny wpływ także na rozwój społeczny i emocjonalny dziecka.
Zaburzenia integracji sensorycznej, wynikają z zaburzeń przetwarzania sensorycznego, pojawiają się, gdy układ nerwowy niewłaściwie odbiera i organizuje bodźce sensoryczne w obrębie ośrodkowego układu nerwowego (oun) oraz nieprawidłowo na nie reaguje (emocjonalnie lub ruchowo). Dysfunkcje te nie wynikają z uszkodzenia narządów zmysłów, związane są z nieprawidłowym przetwarzaniem bodźców sensorycznych.
Procesy integracji sensorycznej rozwijają się do 7 – 8 roku życia, a na jej ostateczny poziom ma wpływ wiele czynników. Przyczyną powstania zaburzeń integracji sensorycznej mogą być powikłania powstałe:
Objawy dysfunkcji integracji sensorycznej najczęściej manifestują się:
Zaburzenia w przetwarzaniu wrażeń sensorycznych najczęściej zauważane są jednak przez rodziców w wieku przedszkolnym i szkolnym. Dzieje się tak dlatego, że jest to okres kiedy dziecko rozpoczyna edukację przedszkolną i szkolną. Te cechy, które dotąd były bagatelizowane, umniejszane i tłumaczone potocznym zwrotem „jeszcze ma czas”, lub „wyrośnie z tego” nagle okazuje się, że uniemożliwiają prawidłowe relacje z rówieśnikami, opanowanie swoich emocji czy rozwój samodzielności w samoobsłudze, czy też zdobywanie umiejętności czytania i pisania.
Skutkiem zaburzeń integracji sensorycznej, dziecko może mieć różnego rodzaju kłopoty z codziennym funkcjonowaniem w domu, w przedszkolu, na podwórku i w szkole. Zaburzone działanie i współdziałanie zmysłów może objawiać się problemami w spostrzeganiu, zachowaniu, uczeniu się, wykonywaniu czynności precyzyjnych, czytaniu, pisaniu, aktywności ruchowej i funkcjonowaniu społecznym. Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą zachowywać się dziwnie i niezrozumiale dla otoczenia. Mogą mieć wiele kłopotów, z którymi nie potrafią sobie poradzić. Kłopoty, z którymi się borykają objawiają się często zaburzeniami w zachowaniu.
Wybrane objawy zaburzeń u dzieci w wieku przedszkolnym:
Wybrane objawy zaburzeń dzieci w wieku szkolnym:
Z problemów w zakresie integracji sensorycznej dzieci nie wyrosną. Te problemy będą rosły razem z nimi.
Dlatego tak ważna jest wczesna interwencja terapeutyczna, która wspiera system nerwowy tak, aby, mógł on prawidłowo odbierać, interpretować i organizować napływające informacje zmysłowe.
Odruchy pierwotne stanowią fundament dla dalszego rozwoju. Są one bazą do późniejszych odruchów posturalnych.
Podczas rozwoju w okresie płodowym pojawiają się odruchy zwane pierwotnymi lub niemowlęcymi. Powinny one być obecne podczas porodu, a ich obecność świadczy o poziomie funkcjonowania centralnego układu nerwowego (CUN). Badanie odruchów to, obok skali Apgar, jedno z podstawowych badań noworodka tuż po porodzie. W ten sposób większość lekarzy neonantologów sprawdza, czy cenralny układ nerwowy (CUN) jest prawidłowo rozwinięty, czy nie jest uszkodzony.
Odruchy pierwotne pozwalają dziecku na reakcję na nowe bodźce ze środowiska. Są to reakcje zupełnie automatyczne niezależne od naszej woli, bo generowane są nie w korze mózgu, a w rdzeniu kręgowym.
Cechą tych odruchów jest to, że mają one ograniczony czas występowania. Odruchy pierwotne powinny stopniowo zanikać. Gdy to nastąpi może pojawić się na ich miejsce następna grupa odruchów, zwanych postularnymi, które pomagają niemowlęciu, czy dziecku, dawać sobie radę z siłą grawitacji i dostarczają podstaw do automatycznej kontroli równowagi, postawy ciała i swobodnych ruchów. Grupa przetrwałych odruchów pierwotnych wskazuje, że centralny układ nerwowy źle funkcjonuje na jakimś poziomie. Odruchów pierwotnych jest bardzo wiele, ale tylko niektóre z nich wykazały wpływ na rozwój i funkcjonowanie istotnych, z punktu widzenia edukacyjnego, umiejętności.
Symptomy przetrwałych odruchów pierwotnych takich jak: toniczny odruch błędnikowy (TOB), asymetryczny toniczny odruch szyji (ATOS), symetryczny toniczny odruch szyji (STOS) są oznaką niepełnej integracji sensorycznej.
Toniczny Odruch Błędnikowy (TOB)
Wywoływany jest przez zmianę położenia głowy w przestrzeni. TOB w zgięciu wywołany jest przez ruch głowy do przodu. Pojawia się ok. 12 tygodnia życia płodowego, integruje między 3-4 m.ż. TOB w wyproście wywłany jest przy odchyleniu głowy do tyłu. Pojawia się podczas porodu, integruje stopniowo od 7 tyg. do końca 3 r.ż. Odruch ten pozwala na kontrolę głowy i właściwą pracę oczu. Pozwala na pokonanie siły grawitacji poprzez właściwą pracę prostowników i zginaczy. Gwarantuje prawidłowe napięcie mięśniowe i postawę.
Konsekwencje niezintegrowanego o czasie odruchu TOB:
Asymetryczny Toniczny Odruch Szyi (ATOS)
Odruch ten wywoływany jest spontanicznym i pasywnym obrotem głowy w bok – następuje wówczas wyprost kończyn tej strony ciała, w którą odwrócona jest głowa dziecka i jednoczesne zgięcie kończyn przeciwnej strony ciała. Pojawia się w 18 tygodniu życia płodowego, integruje – do 4-6 m.ż. Odruch ten we wczesnym dzieciństwie zapobiega leżeniu dziecka twarzą w dół, kiedy jest w pozycji na brzuchu. Pozwala przewrócić się dziecku z pleców na brzuch. Stanowi podstawę ruchu sięgania po przedmioty.
Konsekwencje niezintegrowanego o czasie odruchu ATOS:
Symetryczny Toniczny Odruch Szyi (STOS)
Odruch jest aktywizowany w pozycji na czworakach podczas zmiany pozycji głowy: w zgięciu: odruchowo zginają się ręce i prostują biodra; w wyproście: prostują się ręce, a zginają biodra. Pojawia się dopiero pomiędzy 6 a 9 miesiącem życia i jest odruchem pomostowym pomiędzy odruchami pierwotnymi i postularnymi.
Ten odruch jest ważny podczas podnoszenia się z podłogi – kołysanie na czworakach (przód-tył). Zachęca też dziecko do skupienia wzroku na dalszych przedmiotach, przywiedzenie głowy (poniżej linii kręgosłupa) powoduje zainteresowanie tym, co jest blisko. Inaczej mówiąc jest to ćwiczenie wzroku daleko-blisko. Jeśli nie wygaśnie w swoim czasie, nie wystąpi wówczas faza raczkowania.
Konsekwencje niezintegrowanego o czasie odruchu STOS:
Dla prawidłowego rozwoju i integracji odruchów najbardziej istotne są systemy: przedsionkowy i proprioceptywny. Ich funkcjonowanie wpływa między innymi na kształtowanie się prawidłowego napięcia mięśniowego. Jeśli rozwija się ono w sposób nieprawidłowy, to i integracja odruchów następuje w sposób niepełny.

Wspomaganie prawidłowego rozwoju dzieci z trudnościami

Uwaga słuchowa Tomatisa, Terapia EEG- Biofeedback

do szkół i placówek oświatowych

Terapia i diagnoza integracji sensorycznej dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym

Dla dzieci z trudnościami w nauce i zdolnymi

Terapia wad wymowy, jąkania, mutyzmu

Indywidualna i grupowa, pomoc wsparcie w trudnościach

Psychoterapia indywidualna, grupowa, socjoterapia